Usprawnienie systemu wczesnego ostrzegania, wdrażanie najnowocześniejszych metod obserwacyjnych, zmiany legislacyjne – to tylko część listy najpilniejszych działań, koniecznych do poprawy strategii redukcji ryzyka osuwiskowego w Polsce. Listę tę opracowała grupa ekspertów podczas 3. Ogólnopolskiej Konferencji Osuwiskowej O!SUWISKO 2022 w Kielnarowej koło Rzeszowa.

Konferencja zorganizowana przez Centrum Geozagrożeń Państwowego Instytutu Geologicznego – Państwowego Instytutu Badawczego, zgromadziła blisko 300 specjalistów z całego kraju. Wśród nich przedstawicieli samorządów, administracji państwowej, Ministerstwa Klimatu i Środowiska, Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, przedsiębiorstw geologicznych oraz naukowców – geologów, kartografów, geofizyków, którzy zajmują się geozagrożeniami.

Podczas kolejnego O!SUWISKA zaprezentowali oni prawie 50 referatów i kilkanaście posterów. Odbyły się też trzy panele dyskusyjne. Geolodzy z Centrum Geozagrożeń przedstawili rezultaty dotychczasowych prac w ramach Systemu Osłony Przeciwosuwiskowej, ale także wyniki badań naukowych, prowadzonych z wykorzystaniem najnowszych metod obserwacyjnych, co szczególnie zaakcentował w zdalnym przesłaniu do uczestników konferencji dr Piotr Dziadzio, Główny Geolog Kraju, wiceminister klimatu i środowiska oraz Pełnomocnik Rządu ds. Polityki Surowcowej Państwa. – Oprócz sukcesywnego rozpoznawania osuwisk, monitorowania 60 z nich, Państwowy Instytut Geologiczny rozwija także metody badawcze, które sprawiają, że informacje o osuwiskach stają się bardziej dokładne i precyzyjne. Dzięki temu coraz lepiej poznajemy naturę osuwisk i mechanizmy ich powstawania – podkreślił. Przytoczył przy tym przykład wykorzystania przez specjalistów z Centrum Geozagrożeń danych laserowych, satelitarnych i pomiarów fotogrametrycznych z pułapu drona do monitorowania aktywności osuwisk. – Dzięki temu posiadamy coraz większą wiedzę o zagrożeniach. A wiedza ta jest wprost wykorzystywana w planowaniu przestrzennym, decyzjach inwestycyjnych, podnoszeniu świadomości społecznej o osuwiskach, a także w nadzwyczajnych sytuacjach kryzysowych – zaznaczył Piotr Dziadzio.

Rozpoznawanie i monitoring zagrożeń geologicznych to jedno z zadań państwowej służby geologicznej, które Państwowy Instytut Geologiczny realizuje na podstawie ustawy Prawo geologiczne i górnicze, o czym wspomniał podczas swojego wystąpienia dyrektor Instytutu dr inż. Mateusz Damrat. – Opracowujemy mapy osuwisk i terenów nimi zagrożonych, monitorujemy ich część, udostępniamy dane poprzez aplikacje SOPO, doradzamy w sprawie stabilizacji osuwisk, staramy się prognozować zagrożenia – powiedział.

Szereg prezentacji, liczne dyskusje, wymiana poglądów podczas konferencji zaowocowały wnioskami, które sformułował specjalnie powołany zespół ekspertów pod przewodnictwem prof. dr. hab. Antoniego Wójcika z Centrum Geozagrożeń. To podsumowanie konferencji jest refleksją nad stanem badań osuwisk w Polsce. Wskazuje też dalsze perspektywy rozwoju tej dziedziny nauk o Ziemi.

Eksperci zasugerowali m.in. podjęcie próby wykorzystania światłowodów oraz systemów obserwacji on-line w monitoringu osuwisk prowadzonym przez Centrum Geozagrożeń, a także użycie wyników takich obserwacji do stworzenia systemu wczesnego ostrzegania przed ruchami masowymi. Jeden z postulatów dotyczył wprowadzenia do ustaw definicji osuwiska, co ograniczyłoby możliwość niewłaściwej interpretacji części przepisów. Inny zaś – potrzeby opracowania systemu badań i rejestracji zapadlisk w Polsce na wzór SOPO. Podniesiona została także konieczność obligatoryjnego rozpoznawania powierzchni poślizgu na etapie tworzenia dokumentacji geologiczno-inżynierskich, co zdaniem uczestników konferencji powinno być ujęte w aktach prawnych. Stawiane postulaty mają przyczynić się do poprawy jakości pracy administracji samorządowej przy wydawaniu decyzji o inwestowaniu na obszarach objętych ruchami masowymi.

Innym problemem, który poruszono w podsumowaniu konferencji jest kwestia kształcenia kadr dla badania geozagrożeń. Zgodzono się, że w Polsce liczba specjalistów w tej dziedzinie jest obecnie zbyt mała. Eksperci uznali, że konieczne jest wypracowanie takich form praktyk studenckich, czy też utworzenie celowego funduszu dydaktycznego lub zorganizowanie studium podyplomowego, które umożliwiłyby uzupełnienie kadr fachowcami przygotowanymi do rozpoznawania, monitorowania i badania geozagrożeń.

Wstępna lista sformułowanych po konferencji wniosków zostanie w najbliższym czasie uzupełniona i przedłożona Ministerstwu Klimatu i Środowiska, a także przedstawiona na stronie internetowej Centrum Geozagrożeń PIG-PIB.

Ogólnopolska Konferencja Osuwiskowa O!SUWISKO odbywa się od 2015 roku. Każda kolejna edycja cieszy się coraz większym zainteresowaniem. Jest bowiem miejscem wymiany wiedzy i doświadczenia w szerokim gronie obejmującym naukowców i praktyków, a przede wszystkim samorządowców z terenów najbardziej narażonych na występowanie zagrożeń geologicznych.

Jednym z celów organizacji konferencji jest przeciwdziałanie tzw. amnezji osuwiskowej. Część mieszkańców terenów dotkniętych w przeszłości osuwiskami lekceważy niebezpieczeństwo i decyduje się na realizację ryzykownych inwestycji na obszarach zagrożonych. Tymczasem skutki takich decyzji mogą być katastrofalne, co pokazał rok 2010 na południu Polski. Doszczętnie zniszczonych lub uszkodzonych zostało wtedy ponad 1400 budynków, ucierpiały kilometry infrastruktury komunikacyjnej i energetycznej. Straty sięgnęły wówczas blisko dwóch miliardów złotych.

Zapraszamy do obejrzenia fotorelacji!

Zespół Centrum Geozagrożeń

Wyższy Urząd Górniczy we współpracy z Wydziałem Górnictwa, Inżynierii Bezpieczeństwa i Automatyki Przemysłowej Politechniki Śląskiej oraz Państwowym Instytutem Geologicznym – Państwowym Instytutem Badawczym ma zaszczyt zaprosić Państwa do udziału w konferencji „PRZYSZŁOŚĆ TERENÓW POGÓRNICZYCH”, która odbędzie się 17 czerwca 2025 r. w Gliwicach.

Konferencja poświęcona będzie przede wszystkim przedstawieniu zasad korzystania z zasobów Archiwum Dokumentacji Mierniczo-Geologicznej WUG oraz ich znaczeniu w procesach przekształcania terenów pogórniczych. Serdecznie zapraszamy do udziału przedstawicieli administracji publicznej, w tym jednostek samorządu terytorialnego, instytucji naukowych oraz wszystkich zainteresowanych tematyką związaną z zagospodarowaniem i rewitalizacją terenów pogórniczych. Jednocześnie zapraszamy przedstawicieli samorządowej administracji geologicznej na spotkanie, które odbędzie się po sesji referatowej Konferencji. Szczegółowy program konferencji zostanie przesłany w komunikacie nr 2.

Uczestnictwo w konferencji jest bezpłatne.

Liczba miejsc ograniczona.

„Geolodzy byli z nami w najtrudniejszych momentach i nadal skutecznie nas wspierają” – powiedział we wtorek 14 maja 2019 r. Jacek Gołda – Dyrektor Wydziału Rolnictwa Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego w Krakowie podczas otwarcia 2 Ogólnopolskiej Konferencji Osuwiskowej O!SUWISKO w Szczawnicy.

Katastrofa osuwiskowa z 2010 r., do której nawiązywał przedstawiciel wojewody, szczególnie dotkliwie doświadczyła południową Polskę. Straty sięgnęły wówczas setek milionów złotych, zniszczonych lub uszkodzonych zostało ponad 1400 budynków, setki ludzi ewakuowano, a tysiące przez kilka tygodni żyły w ciągłym zagrożeniu.

Kilka dni temu w Dworku Gościnnym w Szczawnicy zakończyła się już druga Ogólnopolska Konferencja Osuwiskowa O!SUWISKO, w której aktywny udział wzięli przedstawiciele administracji rządowej, samorządowej, świata nauki, instytucji odpowiedzialnych za infrastrukturę publiczną na terenach objętych ruchami masowym oraz przedsiębiorstw zajmujących się projektowaniem i wykonywaniem zabezpieczeń i stabilizacji osuwisk.

W pierwszym dniu konferencji, po uroczystej sesji otwierającej Konferencję O!SUWISKO, podczas której odczytano listy od Patronów Honorowych oraz zaprezentowano Centrum Geozagrożeń utworzone w Państwowym Instytucie Geologicznym – PIB, debatowano nad problemami prawnymi, społecznymi i administracyjnymi w codziennej praktyce administracji geologicznej.

W drugim dniu konferencji w sesji Stateczność i Stabilizacja głównym przedmiotem rozważań były zagadnienia dotyczące stateczności stoków. Referaty dotyczyły zarówno stoków naturalnych głównie karpackich, jak i sztucznie uformowanych związanych z eksploatacją. Istotnym elementem wystąpień było również omówienie wpływu parametrów i własności podłoża oraz sposobów ich wyznaczania na wyniki obliczeń stateczności. W sesji Ruchy Masowe – Studium Przypadku omówiono genezę i ewolucję osuwisk jako problem zależny od wielu czynników. Wystąpienia koncentrowały się na konkretnych przypadkach osuwisk wywołanych zarówno czynnikami naturalnymi, jak i szeroko pojętą działalnością człowieka - zarówno dawną eksploatacją, jak i współczesnymi pracami, nie tylko górniczymi. Z kolei, w sesji Zdalne Metody w Badaniu Osuwisk podkreślono wzrost znaczenia zdalnych metod w badaniu osuwisk. W sesji przytoczono przykłady wykorzystania satelitarnej interferometrii radarowej, skaningu laserowego, dronów oraz modeli terenu w monitorowaniu aktywności osuwisk. Badaniom interdyscyplinarnym niezbędnym dla prognozowania zagrożeń osuwiskowych poświęcona była sesja Zagadnienia Podstawowe. Omówiono wpływ czynników biernych i aktywnych na rozwój ruchów masowych, związek zmian klimatycznych z fazami intensyfikacji ruchów masowych oraz przedstawiono podatność osuwiskową Polski. Ponadto poruszono aspekty właściwego dokumentowania osuwisk.

Uwieńczeniem drugiego dnia konferencji była sesja posterowa w Foyer Dworku Gościnnego, prezentująca 25 posterów przygotowanych przez uczestników konferencji. Uczestnicy konferencji, w drodze głosowania, wyłonili najlepsze postery konferencyjne. Największym uznaniem obdarzono poster pt. Osuwiska w Układzie Słonecznym autorstwa Wojciecha Ozimkowskiego z Wydziału Geologii Uniwersytetu Warszawskiego. Wyróżnieni autorzy otrzymali nagrody związane z jubileuszem 100-lecia Państwowego Instytut Geologicznego.

W kolejnych dniu konferencji, w sesji Zabezpieczenia i Geologia Inżynierska  poruszono problematykę zabezpieczania osuwisk w związku z inwestycjami (zwłaszcza drogowymi) na terenach osuwiskowych, a w sesji  Badania Regionalne skoncentrowano się na regionalnych aspektach występowania osuwisk, zwłaszcza w powiązaniu z budową geologiczną regionów, a także z parametrami stoków, na których występują. Następnie w sesji Monitorowanie Osuwisk przedstawiono wyniki badań monitoringowych dynamiki przemieszczeń osuwiskowych i deformacji budynków wywołanych tymi przemieszczeniami. W ostatniej sesji referatowej konferencji pt. Zagadnienia Inżynierskie, Geofizyczne i Środowiskowe  poruszone zostały zagadnienia związane z oceną stateczności stoków, metodami geofizycznymi, a także zagrożeniami osuwiskowymi dla dóbr kultury i środowiska.

W sumie, w trakcie konferencji wygłoszono ponad 50 referatów, wiele z nich wywołało gorące dyskusje, a niektóre z nich nawet emocje.

Wśród stoisk firm, które współpracowały w ramach organizacji konferencji, nie mogło zabraknąć stoiska PIG-PIB. Na stoisku zaprezentowano publikacje Instytutu, a także badania i usługi, w tym aplikację SOPO, dzięki której możliwe jest wyszukiwanie i przeglądanie informacji o zagrożeniach ruchami masowymi. Zainteresowaniem cieszyły się także publikacje Instytutu, w tym szczególnie Atlas Geologiczny Polski oraz książki z serii Wokół geologii. Stoisko zostało zorganizowane w ramach projektu Upowszechnianie wiedzy z zakresu geologii oraz promocja działań służby geologicznej.

Ostatni, czwarty dzień konferencji został przeznaczony na sesje terenowe. Uczestników konferencji zapoznano z problematyką osuwisk strefy tektonicznej na pograniczu pienińskiego pasa skałkowego oraz płaszczowiny magurskiej. Celem wycieczki terenowej były rozległe osuwiska Małych Pienin i Beskidu Sądeckiego, gdzie można obserwować charakterystyczne cechy przejawów ruchów masowych w rejonach o odmiennej budowie geologicznej - różnym wykształceniu koluwiów i przejawów dynamiki ruchów masowych. Trasa wycieczki objęła osuwiska w dolinach Potoku Skotnickiego należącego do Beskidu Sądeckiego, gdzie występują aktywne osuwiska pochodzenia antropogenicznego i naturalnego oraz zniszczenia spowodowane ich aktywnością. Druga część wycieczki prowadziła do rezerwatu Wąwozu Homole oraz w okolice potoku Krupianka, gdzie oglądano osuwiska skalne, których wiek datowano na podstawie malakofauny i ¹⁴C.

W trakcie konferencji wielokrotnie zwracano uwagę na amnezję osuwiskową, jak geolodzy nazywają szczególnie szkodliwe i niebezpieczne zjawisko wypierania z pamięci katastrof i lekceważenia zagrożenia terenów narażonych na uaktywnienie się ruchów masowych. Wielokrotnie przypominano, że Polska nie jest zieloną, bezpieczną od geozagrożeń wyspą. Liczba osuwisk w Polsce przekracza 100 tys., a niebezpieczeństwo dotyczy nie tylko południa kraju, ale też innych regionów

Konferencja O!SUWISKO została przygotowana przez zespół pracowników Centrum Geozagrożeń PIG-PIB z Krakowa i Warszawy, którzy w swojej codziennej pracy realizują wieloletni projekt Systemu Osłony Przeciwosuwiskowej (SOPO) wykonywany w ramach zadań Państwowej Służby Geologicznej, finansowany przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Eksperci z Centrum Geozagrożeń identyfikują i inwentaryzują osuwiska oraz tereny szczególnie niebezpieczne, opiniują inwestycje służące stabilizacji osuwisk, które zagrażają ludziom, ich majątkowi i infrastrukturze publicznej. Konferencja w Szczawnicy była idealną okazją do podsumowania dotychczasowych działań w ramach projektu SOPO - geolodzy zidentyfikowali dotychczas i wprowadzili do bazy danych SOPO 65 tysięcy osuwisk i ponad 5 tys. terenów zagrożonych.

3 Ogólnopolska Konferencja Osuwiskowa O!SUWISKO jest wstępnie zaplanowana na 2022 rok. Już teraz serdecznie zapraszamy!

Zespół Centrum Geozagrożeń

(oprac. msid)