„Geolodzy byli z nami w najtrudniejszych momentach i nadal skutecznie nas wspierają” – powiedział we wtorek 14 maja 2019 r. Jacek Gołda – Dyrektor Wydziału Rolnictwa Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego w Krakowie podczas otwarcia 2 Ogólnopolskiej Konferencji Osuwiskowej O!SUWISKO w Szczawnicy.
Katastrofa osuwiskowa z 2010 r., do której nawiązywał przedstawiciel wojewody, szczególnie dotkliwie doświadczyła południową Polskę. Straty sięgnęły wówczas setek milionów złotych, zniszczonych lub uszkodzonych zostało ponad 1400 budynków, setki ludzi ewakuowano, a tysiące przez kilka tygodni żyły w ciągłym zagrożeniu.
Kilka dni temu w Dworku Gościnnym w Szczawnicy zakończyła się już druga Ogólnopolska Konferencja Osuwiskowa O!SUWISKO, w której aktywny udział wzięli przedstawiciele administracji rządowej, samorządowej, świata nauki, instytucji odpowiedzialnych za infrastrukturę publiczną na terenach objętych ruchami masowym oraz przedsiębiorstw zajmujących się projektowaniem i wykonywaniem zabezpieczeń i stabilizacji osuwisk.
W pierwszym dniu konferencji, po uroczystej sesji otwierającej Konferencję O!SUWISKO, podczas której odczytano listy od Patronów Honorowych oraz zaprezentowano Centrum Geozagrożeń utworzone w Państwowym Instytucie Geologicznym – PIB, debatowano nad problemami prawnymi, społecznymi i administracyjnymi w codziennej praktyce administracji geologicznej.
W drugim dniu konferencji w sesji Stateczność i Stabilizacja głównym przedmiotem rozważań były zagadnienia dotyczące stateczności stoków. Referaty dotyczyły zarówno stoków naturalnych głównie karpackich, jak i sztucznie uformowanych związanych z eksploatacją. Istotnym elementem wystąpień było również omówienie wpływu parametrów i własności podłoża oraz sposobów ich wyznaczania na wyniki obliczeń stateczności. W sesji Ruchy Masowe – Studium Przypadku omówiono genezę i ewolucję osuwisk jako problem zależny od wielu czynników. Wystąpienia koncentrowały się na konkretnych przypadkach osuwisk wywołanych zarówno czynnikami naturalnymi, jak i szeroko pojętą działalnością człowieka - zarówno dawną eksploatacją, jak i współczesnymi pracami, nie tylko górniczymi. Z kolei, w sesji Zdalne Metody w Badaniu Osuwisk podkreślono wzrost znaczenia zdalnych metod w badaniu osuwisk. W sesji przytoczono przykłady wykorzystania satelitarnej interferometrii radarowej, skaningu laserowego, dronów oraz modeli terenu w monitorowaniu aktywności osuwisk. Badaniom interdyscyplinarnym niezbędnym dla prognozowania zagrożeń osuwiskowych poświęcona była sesja Zagadnienia Podstawowe. Omówiono wpływ czynników biernych i aktywnych na rozwój ruchów masowych, związek zmian klimatycznych z fazami intensyfikacji ruchów masowych oraz przedstawiono podatność osuwiskową Polski. Ponadto poruszono aspekty właściwego dokumentowania osuwisk.
Uwieńczeniem drugiego dnia konferencji była sesja posterowa w Foyer Dworku Gościnnego, prezentująca 25 posterów przygotowanych przez uczestników konferencji. Uczestnicy konferencji, w drodze głosowania, wyłonili najlepsze postery konferencyjne. Największym uznaniem obdarzono poster pt. Osuwiska w Układzie Słonecznym autorstwa Wojciecha Ozimkowskiego z Wydziału Geologii Uniwersytetu Warszawskiego. Wyróżnieni autorzy otrzymali nagrody związane z jubileuszem 100-lecia Państwowego Instytut Geologicznego.
W kolejnych dniu konferencji, w sesji Zabezpieczenia i Geologia Inżynierska poruszono problematykę zabezpieczania osuwisk w związku z inwestycjami (zwłaszcza drogowymi) na terenach osuwiskowych, a w sesji Badania Regionalne skoncentrowano się na regionalnych aspektach występowania osuwisk, zwłaszcza w powiązaniu z budową geologiczną regionów, a także z parametrami stoków, na których występują. Następnie w sesji Monitorowanie Osuwisk przedstawiono wyniki badań monitoringowych dynamiki przemieszczeń osuwiskowych i deformacji budynków wywołanych tymi przemieszczeniami. W ostatniej sesji referatowej konferencji pt. Zagadnienia Inżynierskie, Geofizyczne i Środowiskowe poruszone zostały zagadnienia związane z oceną stateczności stoków, metodami geofizycznymi, a także zagrożeniami osuwiskowymi dla dóbr kultury i środowiska.
W sumie, w trakcie konferencji wygłoszono ponad 50 referatów, wiele z nich wywołało gorące dyskusje, a niektóre z nich nawet emocje.
Wśród stoisk firm, które współpracowały w ramach organizacji konferencji, nie mogło zabraknąć stoiska PIG-PIB. Na stoisku zaprezentowano publikacje Instytutu, a także badania i usługi, w tym aplikację SOPO, dzięki której możliwe jest wyszukiwanie i przeglądanie informacji o zagrożeniach ruchami masowymi. Zainteresowaniem cieszyły się także publikacje Instytutu, w tym szczególnie Atlas Geologiczny Polski oraz książki z serii Wokół geologii. Stoisko zostało zorganizowane w ramach projektu Upowszechnianie wiedzy z zakresu geologii oraz promocja działań służby geologicznej.
Ostatni, czwarty dzień konferencji został przeznaczony na sesje terenowe. Uczestników konferencji zapoznano z problematyką osuwisk strefy tektonicznej na pograniczu pienińskiego pasa skałkowego oraz płaszczowiny magurskiej. Celem wycieczki terenowej były rozległe osuwiska Małych Pienin i Beskidu Sądeckiego, gdzie można obserwować charakterystyczne cechy przejawów ruchów masowych w rejonach o odmiennej budowie geologicznej - różnym wykształceniu koluwiów i przejawów dynamiki ruchów masowych. Trasa wycieczki objęła osuwiska w dolinach Potoku Skotnickiego należącego do Beskidu Sądeckiego, gdzie występują aktywne osuwiska pochodzenia antropogenicznego i naturalnego oraz zniszczenia spowodowane ich aktywnością. Druga część wycieczki prowadziła do rezerwatu Wąwozu Homole oraz w okolice potoku Krupianka, gdzie oglądano osuwiska skalne, których wiek datowano na podstawie malakofauny i 14C.
W trakcie konferencji wielokrotnie zwracano uwagę na amnezję osuwiskową, jak geolodzy nazywają szczególnie szkodliwe i niebezpieczne zjawisko wypierania z pamięci katastrof i lekceważenia zagrożenia terenów narażonych na uaktywnienie się ruchów masowych. Wielokrotnie przypominano, że Polska nie jest zieloną, bezpieczną od geozagrożeń wyspą. Liczba osuwisk w Polsce przekracza 100 tys., a niebezpieczeństwo dotyczy nie tylko południa kraju, ale też innych regionów
Konferencja O!SUWISKO została przygotowana przez zespół pracowników Centrum Geozagrożeń PIG-PIB z Krakowa i Warszawy, którzy w swojej codziennej pracy realizują wieloletni projekt Systemu Osłony Przeciwosuwiskowej (SOPO) wykonywany w ramach zadań Państwowej Służby Geologicznej, finansowany przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Eksperci z Centrum Geozagrożeń identyfikują i inwentaryzują osuwiska oraz tereny szczególnie niebezpieczne, opiniują inwestycje służące stabilizacji osuwisk, które zagrażają ludziom, ich majątkowi i infrastrukturze publicznej. Konferencja w Szczawnicy była idealną okazją do podsumowania dotychczasowych działań w ramach projektu SOPO - geolodzy zidentyfikowali dotychczas i wprowadzili do bazy danych SOPO 65 tysięcy osuwisk i ponad 5 tys. terenów zagrożonych.
3 Ogólnopolska Konferencja Osuwiskowa O!SUWISKO jest wstępnie zaplanowana na 2022 rok. Już teraz serdecznie zapraszamy!
Zespół Centrum Geozagrożeń
(oprac. msid)